آیندۀ مقاومت مسالمت‌آمیز چگونه خواهد بود؟
🔸 سال ۲۰۱۹ شاهد بزرگ‌ترین موج جنبش‌های انبوه مسالمت‌آمیز
ضد حکومتی بوده است که تا کنون در تاریخ سراغ داریم. اعتراضات، اعتصابات و تظاهرات
عظیم در ده‌ها کشور در مقیاسی فراتر از انتظار رُخ نمودند. گرچه سال ۲۰۱۱ را سال
اعتراض نامیده‌اند، سال ۲۰۱۹ خیلی بیش‌تر لایق این لقب بود. در برخی موارد، این
خیزش‌ها نتایج درخشان به‌بار آورده‌اند.
🔸 در آوریل ۲۰۱۹ عمرالبشیر
که در دوران حکومت ظالمانه‌اش صدها هزار نفر را در «دارفو» قتل‌عام کرد، در
دهه ۱۹۹۰ که به گروه‌های جهادی پناه داد و مخالفان را با دستگیری‌های گسترده،
شکنجه و اعدام‌های بی‌رویه مرعوب کرد، از قدرت به زیر کشیده شد. چند هفته بعد رئیس
جمهور الجزایر عبدالعزیز بوتفلیقه، که قصد داشت برخلاف قانون اساسی برای
پنجمین دوره در مقام خود بماند، با خیزش عمومی معروف به «انقلاب لبخند»
سرنگون شد.
🔸 در ژوئیه ۲۰۱۹ حکمران پورتوریکو پس از آن‌که صدها
هزار پورتوریکویی در تظاهراتی انبوه گرده هم آمدند و از کار دست‌کشیدند و خواستار
پاسخ‌گویی او در قبال اظهارات ناشایست و تحقیرآمیزش در بارۀ قربانیان طوفان ماریا
شدند، مجبور به استعفاء شد.
🔸 از اکتبر ۲۰۱۹ جنبش‌های اعتراضی عمومی در کشورهای مختلف
مثل عراق، لبنان و بولیوی نیز دولت‌های خود را ساقط کرده‌اند. در شیلی
اعتراض‌ها به اقدامات ریاضتی حکومت را واداشت که بر سر سیاست‌های مالی‌اش به
مذاکراتی بلند مدت دست بزند. در هنگ‌کنگ «جنبش بی‌رهبری»
که برای مقاومت در برابر قانون استرداد چین شکل گرفت در پی سرکوب خشن و سوء
مدیریت، مردم بیش‌تری را با خود همراه کرد و خواسته‌هایش را افزایش داد و باعث شد
احزاب دموکراسی‌خواه در انتخابات حکومت محلی در نوامبر ۲۰۱۹ پیروز شوند.
🔸 در نخستین چالش جدی‌ای که مشروعیت اقدامات راست‌گرایانۀ نخست
وزیر هند «نارتنا مودی» را زیر سئوال برد، صدها هزار هندی به کارزار بزرگی
پیوستند که برای مقاومت در برابر برنامۀ ثبت‌نام شهروندی شکل گرفته بود؛ برنامه‌ای
که میلیون‌ها مسلمان هندی را در خطر بی‌تابعیتی قرار می‌دهد.
🔸 آمریکا نیز از ۲۰۱۷ شاهد خیزش امواج جنبش‌هایی بزرگ برای
برابری نژادی، رفتار عادلانه با مهاجران، کنترل سلاح، حقوق زنان، مسائل اقلیمی،
استیضاح یا استعفای دونالد ترامپ و اهدافی دیگر بوده است.
🔸 اما پس از چند ماه بخش عمدۀ این کُنش‌های خیابانی متوقف
شد. همه‌گیری جهانی ویروس کرونا _و واکنش حکومت‌ها به آن_ در ابتدای ۲۰۲۰ مردم
را مجبور به دست کشیدن از تظاهرات عمومی کرد. بسیاری از حکومت‌های جهان با بهره
بُردن از این وقفۀ ناگهانی در شکل متعارف مقاومت عمومی، سیاست‌هایی تفرقه‌انداز
را، از تعلیق آزادی بیان گرفته تا قرارهای قضاییه مجادله‌انگیز برای ممنوعیت ورود مهاجران
یا پناهندگان، در پیش گرفتند. وقفه‌ای که همه‌گیری باعثش شد تنها یکی از سلسله
چالش‌های هراس‌انگیزی بود که در سال‌های اخیر دامن‌گیر جنبش‌های مردمی بوده است.
🔸 در واقع، با این که کارزارهای مقاومت مسالمت‌آمیز در دهۀ
گذشته به میزان چشم‌گیری بیش‌تر از گذشته بودند، تأثیربخشی‌شان حتا پیش از ضربه
کرونا رو به افول نهاده بود. مقصر اصلی این افول تغییراتی است که در ساختار و
قابلیت‌های خود این جنبش‌ها روی داده است. شاید با عقل سلیم جور نباشد، ولی همه‌گیری
کرونا احتمالاً به رفع این مسائل بنیادی کمک کند. زیرا [کرونا] باعث شده که این جنبش‌ها دوباره
توجه خود را به ساختن روابط، سازماندهی از پائین، تعیین راهبرد و برنامه‌ریزی
معطوف کنند. به‌علاوه سال ۲۰۲۰ هنوز آبستن حوادث است و بسیاری از جنبش‌ها
از جمله جنبش‌های آمریکا با قدرتی بیش‌تر و قابلیت تغییر شکل در بلند مدت به صحنه
باز گشته‌اند.
برگرفته از «اندیشه پویا»/ مرداد و شهریور ۱۳۹۹
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر