ياد و خاطره خلخالی را زنده نگهداريم!

اشاره:
بحث درباره موضوع و ماهيت اعمال صادق خلخالی، بيش از همه به بحث درباره موضوع جامعه چند فرهنگی ارتقا يافته است. اگرچه جنايت در تمام فرهنگ ها محکوم است، اما هر فرهنگی به اقتضای شرايط ذهنی و خصايص کلی خود، ساخت ويژه ای برای اعمال خلخالی آفريده است. 

خلخالی تنها می توانست از درون ساختاری ويژه و برای انتظام آن به بيرون سرريز کند. شناخت او خارج از آن چارچوب و پيوند زدن آن با تمايلات عمومی، نوعی پيچيده کردن قضاياست. وانگهی، حلحالی هرگز نمُرد و يا آنگونه که روزنامه های داخل مدعی بودند، شيخی تنها نبود بلکه متناسب با ثبات و قوام نظام اسلامی، چهره عوض کرد. مگر ظهور سعيد امامی ها در عرصه سياسی، خواست مردم بود؟ بهتر است بحث را به ماهيت نظامی بکشانيم که حقانيت خود را تنها از طريق نابودی «دشمنان» می تواند اثبات کند. درباره فرهنگی سخن بگوئيم که تخمه ی کين می کارد.
همه بودنی ها ببينيم همی
وزو خامشی برگزنينيم همی
برنجد يکی ديگری برخورد
به داد و به بخشش کسی ننگرد
پانزدهم آذرماه 1382


افسوس،
که جمعی به تو مشغول و
تو غايب ز ميانه!

"من حـاكـم شـرع بودم و پانصد و چند نفر از جـانيان و سرسپردگـان
رژيـم شاه و عناصر ضد انقلاب را اعــدام كـردم ... اكـنون در مقابل اين
اعدامهائی كه كردم نه پشيمانم و نه گـله مندو نه دچار عذاب وجدانم.
تازه معتقدم كـه كم كشتم! خيلی ها سزاوار اعدام بودند كه به چنگم
نيفتادند..." (آيت اله صادق خلخالی)


مقارن ظهر امروز، مردی را برای هميشه بخاک سپرده اند، که اگر بگويم يکی از نادرترين و گُهربارترين چهره ها و شخصيت های اسلامی ايران بود، سخن به گزاف نگفته ام. مردم ايران در مقاطع مختلف تاريخی، خصوصاً در دو قرن اخير، روحانيان نام آشنايی را بخاطر دارند. چهره هايی چون محمدباقر شفتی، فضل اله نوری، کاشانی، خمينی، خلخالی و مصباح يزدی، که هريک بسهم خود، زندگی سياسی کنونی را برای ملت رقم زده اند. از ميان آنها، تنها خلخالی بود که قضاوت و عدالت اسلامی را صادقانه و شفاف، در برابر ديدگان حيرت زده مردم، بنمايش گذاشت. نخستين بار او بود که به ما آموخت شفقت و عدل علــی، نه عدليه ای ميخواهد و نه نمايش های دفاع از محکومين را برمی تابد. ماهيت و فلسفه قضاوت اسلامی او را می توانيم در يک جمله خلاصه کنيم: بعضی ها پيشاپيش به مرگ محکوم شده اند. و چنين فلسفه ای، نه از ماهيت بظاهر خشن انقلابی نشأت می گرفت که بعضی ها بعد از ربع قرن از آن ياد می کنند، و نه خواست عمومی مردم بود. چنين مردی را چگونه خطابی بايد؟
ستمگاره خوانيمش از دادگر؟
هنرمند دانيمش ار بی هنر ؟
او کی بود؟ هر کسی بود، بپذيريم که اهل مصلحت و ريا نبود. آنچه را که درباره اسلام می انديشيد، با شهامت تحسين برانگيزی بر زبان جاری می ساخت و به آن عمل می کرد. اگر شمشيری برکشيد و فرق صد ها انسان بی گناه را شکافت، نه به اين دليل که صاحب کاخی شود، بلکه عاشقانه و ديوانه وار آن اعمال را، در راه آرزوها و تحقق آرمانشهر خود می ديد. او نماد واقعی انسان عصر جامعه ناب محمدی بود. در واقع او فشرده ای بی کم و کاست از تاريخ، فرهنگ و انديشه ای بود که طی چهارده قرن، به سرزمين نفرت زده ما هجوم آورده بودند و برجان و روان ما تسلط يافتند و از ما همان ساخته اند که امروزيم.
کجا کارشان همگنان پيشه بود؟
روانشان هميشه پُرانديشه بود؟
اگر چه هواداران جوانش (سازمان مجاهدين انقلاب اسلامی) يا دوستان نيمه راهش (مجمع روحانيون مبارز) بعدها، از او بعنوان مردی خشکه مقدس و بی سياست ياد می کردند؛ اما، همه آنان و حتی بزرگان حوزه علميه قم، ماهيت جناياتکارانه اعمالش را مورد تأييد قرار می دادند و آنرا منطبق بر شرع مقدس و واجب کفايی ميدانستند که حاج شيخ صادق خلخالی با جسارتش، تکليف را از گردن ديگران ساقط کرد بود.
تو دانی که او نيست بر داد و راه
بسی ريخت خون سر بی گناه
شايد اولين بار ـ اگر قضاوتهای احساسی مردم را ناديده بگيريم، چند نفری از وابستگان به نهضت آزادی، آن هم در خفا، او را مردی نامتعادل و بيمار لقب داده بودند. در حقيقت، اينگونه قضاوت های ناعادلانه، مبتنی برمعيارهای حقوق بشری نبوده اند و بيشتر بنا به مصلحت سياسی ـ اسلامی طرح می شدند. چرا که خلخالی فرد نبود. او نماينده يک جريان مهم و تبلوری از يک انديشه سنتی حاکم برحوزه ها و جامعه بود که ميخواست آشکارا، بر همه آزاد انديشی ها، عدالتخواهی ها و اُخوت های دروغينی که رنگ و لعاب اسلامی داشتند، يک شبه خط بطلان بکشد. و دقيقاً امثال نهضتی ها را به نقطه ای سوق داد که مرحوم دکتر سحابی، بعد از سال ها مبارزه برای تحقق حکومت اسلامی، از ظلم همين حکومت خود ساخته، به مجلس پناه آورد و متحصن شد.
سُخن چند برگفت ناسازگار
از آن بيشه و گور و آن مرغزار
کنون بر برادر ببايد گريست
ندانم مرا دشمن و دوست کيست؟
آری، ما مجاز نيستيم بخاطر مصلحت سياسی، درباره افراد و شخصيت ها قضاوتی ناعادلانه داشته باشيم! اگر قرار است خلخالی، نا متعادل و بيمار معرفی شود؛ آن وقت مجبوريم بپذيريم که او تنها نمونه نبود:
1- بسياری از رهبران و دست اندرکاران حکومت، امثال اژه ای ها، گيلانی ها، جنتی ها، يزدی ها و مصباح ها، که از زاويه نگاه و تفکر، همانگونه می نگرند و می انديشند که خلخالی می ديد و می انديشيد.
2- حوزه علميه قم و دفاتر برخی از مراجع، در سه دوره نخست انتخابات مجلس شورای اسلامی، يعنی تا دوازده سال بعد از انقلاب، از نمايندگی حضرت آيت اله خلخالی پشتيبانی مالی و تبليغی نموده اند. همچنين بازارايان محترم تهران، او را برای يکی از دوره های مجلس خبرگان کانديدا کرده بودند.
3- و مهمتر از همه، حکم حاکم شرع را کسی امضاء نموده بود که برادران او را برجايگاه معصوميت، يعنی کسی که اصلاً مرتکب خطا و اشتباهی نمی شود، نشانده بودند.
با چنين نمونه هايی، آيا ما قادريم آن همه انسان را بخاطر مصلحت سياسی، نامتعادل و روانی خطاب دهيم. آيا وجدان مان چنين اجازه ای را بما می دهد؟ اگر می گفتند که خلخالی نماينده يک جريان فکری است با فرهنگی خاص و اگر منطق چنين فرهنگی بر منطق قدرت تطابق يابند، نتيجه ای جز کشتار را نبايد انتظار داشت، باز حرفی بود و جای انديشيدن! اما آقای يزدی دبير نهضت آزادی اصراری ديگر دارند: «خلخالی از همان ايام نوجوانی عادت داشت که گربه ها را بگيرد و بکُشد».
البته آقای يزدی داستان را نا تمام رها می سازد. خلخالی، يکی از دوستان نزديک فرزند آقای خمينی بود و در خانه آنها نيز رفت و آمد داشت. هم آقا مصطفی و هم آقای خمينی از داستان گربه مطلع بودند. بنا به اظهارات خلخالی، امام بارها بر شجاعت او انگشت گذاشت. بعد از انقلاب وی در خاطراتش نوشت: «خدا شاهد است كه ما برای تصدی اين مقام كوچكترين تلاشی نكرديم و حتی تا زمانی كه به من ابلاغ شد از آن اطلاعی نداشتم».
کنون آمدم تا چه فرمان دهی
روانـت زدانش مبــادا تُـهی
«حقير پس از ديدن حكم به حضورشان عرض كردم: آقا اين حكم سنگين است. فرمودند: برای شما سنگين نيست. گفتم مخالفين و وابستگان به طاغوتيان عليه من تبليغ می كنند. آقا فرمود: من پشتيبان شما هستم و بالاخره اين حكم را به كسی بدهم كه به او اطمينان داشته باشم».
از اين راز جان تو آگاه نيست
بدين پرده اندر تُرا راه نيست
ای کاش آقای يزدی مظلوم کُشی نمی کرد و به اين سئوال پاسخ می داد: وقتی امام آگاهانه حکم حاکم شرع را بنام فردی که سابقه ی گربه کُشی داشت صادر می کنند؛ آيا بدين معنی نبودند که آيت اله خمينی برای بنا و استقرار نظام اسلامی، در ارتباط با مخالفين سياسی خود، از همان فردای انقلاب تصميم گرفته بود که گربه را دم حجله بکُشند؟
چشم و گوش جوانان را با بيان حقيقت باز کنيم! چرا که:
اگر تند بادی برآيد زکُنج
بخاک افکند نا رسيد ترُنج

جمعه، هفتم آذر 1382