🔸 کم‌تر از یک ماه دیگر با ۷۸مین سالگرد بمباران اتمی دو شهر «هیروشیما» و «ناکازاکی» ژاپن روبه‌رو هستیم.
🔸 در دورۀ کودکی نخستین بار داستان فاجعه‌ی بمب اتمی را از زبان پیرمردان بازنشسته‌ای شنیده بودم که به دکان پدرم رفت و آمد داشتند. آن‌ها چنان با وحشت در بارۀ فاجعه‌ی اتمی سخن می‌گفتند که در درونم، احساس ویژه‌ای که به‌هیچ‌وجه قابل توصیف نیست، در تقابل با تولید بمب‌های اتمی شکل گرفت.
🔸 سال ۱۳۴۱ شمسی زمانی که دانش‌آموز کلاس ششم دبستان بودم، پای صحبت یک دانشجوی رشته فیزیک نشستم که در صحبت‌های خود به من اطمینان داد که جای هیچ‌گونه نگرانی نیست! خوش‌بختانه «شوروی» با ساختن بمب اتمی توانست توازن قوا را در جهان ایجاد کند و خطر بمباران اتمی را خنثی نماید. اما در ادامه‌ی سخن خود گفت: خطر اصلی در شرایط کنونی «بمب‌های خوشه‌ای» هستند. هر بمب اتمی حاوی ده‌ها بمب یا مین می‌باشند که کیلومترها آن‌سوی‌تر می‌افتند. صاحبان بمبِ خوشه‌ای تاکنون هزاران کودک را برای همه عمر ناقص کرده‌اند و آن‌ها، دیگر نمی‌توانند مثل من و تو زندگی نُرمالی داشته باشند.
🔸 پای صحبت مرگ و نقص جسمانی کودکان که به وسط آمد، خودم را در یک وضعیتی کاملن تاریک و مبهمی شناور می‌دیدیم. البته نه دانش‌ام در آن سطح بود و نه عقلم قطع می‌داد که بپرسم اگر کلید شلیک بمب اتمی به‌دست چهارتا آدم کله خر و غیرقابل کنترل بیفتند، آن وقت برقراری توازن قوا در جهان چه فایده‌ای خواهد داشت؟ تجربه ملموسی هم مثل اتفاق چند هفته‌ی پیش پاکستان پیش رو نداشتیم. وقتی که میان نیروهای نظامی پاکستان بر سر محاکمه‌ی رئیس جمهور پیشین اختلاف افتاد، بخشی از مردم متعصب به تحریک نظامیان ریختند بر سر رئیس جمهور سابق تا او را بکشند. متناسب با شعله‌ور شدن اختلافات در آن کشور، چنان ضربان قلبم بشدّت می‌تپید که مبادا کلید بمب اتمی به دست یک آدم کله خر متعصبی بیفتد؟
🔸 چند سالی موضوع بمب اتمی و خوشه‌ای دغدغه دورۀ نوجوانیم بود. تازه داشتم فراموشش می‌کردم که در سال ۱۳۴۴ شمسی دیداری داشتم با «سمندری» یکی از بزرگان و مروجان نظری/ایدئولوژیک جامعه بهائیان ایران آن روزها؛ یکی از بهائیان لاهیجان هنگام معرفی گفته بود که این دوست تازه جوان و همشهری ما، درگیر دو دغدغه بسیار مهمی هست: یکی دغدغه خطری که آینده جامعه بهائیان ایران را تهدید می‌کند، و دیگری، دغدغه خطر بمب‌های اتمی‌ست که آینده زندگی مردم جهان را تهدید می‌کنند. پاسخ سمندری به دغدغه دوّم، بیش‌تر پریشانم کرد که پیش از آن وجود نداشت. او گفت: موضوع توازن قوا و حرف‌های چپ‌اندیشان را بگذار کنار. هر دو قدرت بزرگ بمب‌های خوشه‌ای و اتمی را به این دلیل ساختند که بریزند بر سر ما.
🔸 وقتی در تابستان سال ۱۳۴۷ شمسی عضو یکی از حوزه‌های سیاسی/مطالعاتی تشکیلاتی شدم که هدف ما ایجاد حزب طبقه کارگر بود؛ تحلیل سمندری را که گمان می‌بُردم درک درستی از جهان دو جبهه‌ای ندارد، نادیده گرفتم. اما وقتی در سال ۱۳۵۰ شمسی کتاب «انسان تک ساحتی» اثر «هربرت مارکوز» را خواندم، به‌نوعی گوش‌زد سمندری دوباره آویزه گوش‌ام شد. هربرت مارکوز در آن کتاب نوشته بود:
🔸 "آیا وحشت از مصیبت یک درگیری اتمی که نسل بشر را به نیستی خواهد کشاند، در خور آن نیست که نیروهای عامل ادامه‌ی این خطر زیر نظر گرفته شوند؟ با وجود کوششی که برای جلوگیری از چنین فاجعه‌ای می‌شود، بررسی عوامل برانگیزنده‌ی این حادثه، در جامعه صنعتی معاصر در مرحله‌ی دوّم اهمیّت قرار دارد و این عوامل هنوز به‌روشنی تعیین نشده‌اند".
🔸 آن هُشدار آینده‌نگرانه هربرت مارکوز، به‌رغم وجود ناباوری که به آن داشتم، شبیه هسدار سمندری جان و روان مرا پریشان ساخته بود. باید چند سالی صبر می‌کردم تا استفاده شوروی از بمب‌های خوشه‌ای بر سر مردم افغانستان، یا بمباران روسیه بر سر مردم سوریه، و بمباران آمریکا را بر سر مردم عراق و افغانستان را به‌چشم ببینم. اما حالا چی؟ وقتی می‌بینیم که پای جنگ با بمب‌های خوشه‌ای که مقدمه‌ی جنگ اتمی است؛ اکنون به یکی از کشورهای اروپایی رسیده است. اگرچه تلاش‌های چند کشور اروپایی سبب شدند که بیش از ۱۲۰ کشور به کنوانسیون منع استفاده از بمب‌های خوشه‌ای ملحق گردیدند و توافق کردند از استفاده، تولید، انتقال یا ذخیره سلاح‌ها خودداری کنند ولی، بازیگران اصلی جنگ یعنی سه کشور روسیه، اوکراین و آمریکا، عضو کنوانسیون منع استفاده از بمب‌های خوشه‌ای نیستند و چنین قراردادی را امضاء نکرده‌اند. و مسخره‌تر این‌که استفاده از بمب‌های خوشه‌ای ناقض قوانین بین‌المللی نیست.
🔸 اگرچه نظر قطعی رئیس جمهور بایدن روز دوشنبه آینده [دهم ژوئیه ۲۰۲۳] اعلام خواهد شد اما، توجیه تاکنونی آمریکا که ارسال بمب‌های خوشه‌ای به اوکراین نوعی واکنش است در قبال بمباران‌های روسیه؛ به‌هیچ‌وجهی به نفع کشورهای اروپایی نیست. به‌گمانم پرسش کلیدی و حقوقی اروپا پیشاپیش روشن است: اوکراین می‌خواهد در کدام نقطه بمب‌های خوشه‌ای را بر سر سربازان روس بریزد؟ بخشی از ارتش روسیه هنوز در خاک اوکراین مستقر هستند و ریزش بمب بر سر سربازان روس، در واقع بمباران بر روی مردم غیرنظامی اوکراینی است و این رفتار، ناقض قوانین بین‌المللی، حقوق بشری و حتا ناقض قوانین جنگی است!
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر