تصويرسازی ذهنی

تحريف تاريخ، چرا؟ نقد و اشاره‌ای است در باره دوبله فارسی فيلم "کاخ تنهايی". آقای سيف‌زاده، در اعتراض به رفتارهای غير مسئولانه‌ای که می‌خواهند تاريخ را وارونه‌ و خلاف واقع جلوه دهند، می‌نويسد: "در نقل تاريخ هيچ مصلحتی به‌تر از انتقال واقعی حقيقت نيست، به‌هوش باشيم به لحاظ رعايت مصلحت‌های فردی و شخصی و گروهی، تاريخ را وارونه نسازيم ".
حقيقت چيست؟ و چرا بعد از گذشت پنجاه سال از کودتای ۲۸ مرداد، ايرانيان بجای پرداختن به مضمون و ديگر الزاماتی که بسترهای اصلی يک واقعه تاريخی را پديدار می‌سازند، هم‌چنان در پس نام چند شخصيت سياسی سنگر گرفته‌اند؟ البته طرح چنين پرسشی، به‌هيچ‌وجه بمعنای ناديده گرفتن نقش و موقعيت تأثيرگذار شخصيت‌های سياسی، در مقاطع تاريخی مختلف نيست. اما آيا آن شخصيت سياسی مورد علاقه ما، مبرا از اشتباه بود و به خطا نرفته است؟ آيا وارونه سازی‌ها، تحريف و جعل، تنها به موضوعات و مقولات تاريخی مربوط می‌گردند و ما در مناسبات روزمره، در برخورد با همسايه‌ها، هم‌کاران و يا رقبای خود، از چنين شيوه‌ای بهره نمی‌گيريم؟
درگيری‌ها و اختلاف‌های ما، پيش از اين‌که در جهت فهم و کشف حقيقت باشند، بيش‌تر بيان‌گر رفتارهای قبيله‌ای است. رفتارهايی که نمی‌توان آن‌ها را بی‌توجه و بررسی ساخت‌اجتماعی، ساختار فکری و فرهنگی که حداکثرخواهانه است، توضيح داد. در نزد ما، حرف مرد يکی است و عقب‌نشينی و پس گرفتن گفتارهای قبلی، اساسا بی‌معنی و خود کوچک‌کردن است. از اين زاويه، نقد و پذيرش خطاهای هر يک از شخصيت‌های بظاهر مورد علاقه ما، اعم از مصدق، کاشانی، کيانوری و حتا پهلوی که نام آن‌ها با کودتای ۲۸ مرداد گره خورده بود، برابر با بی‌هويتی و زير سئوال رفتن خود معنا می‌کنيم.
اين خصوصيات و خلق و خوی، نه تنها در بحث‌های مختلف مسائل تاريخی‌ـ‌سياسی خود را بروز می‌دهند، بل‌که در مناسبات عادی و روزمره، شيوه معاشرت ما، برخورد ما در حل و فصل مسائل مختلف اجتماعی، بسيار پُرتنش و اختلاف برانگيز است. انسان‌هايی که در نوع برقراری ارتباط و معاشرت مشکل دارند، و همواره از زاويه نفی و برشماری نکات منفی به عالم و آدم می‌نگرند؛ چگونه و چه وقت قادرند گفتمان سالمی را در جامعه جا انداخته و رواج دهند؟ اگر ما بسياری از معضلات و اختلافات خانوادگی، محلی و شهری را، با اتکاء به حربه بُهتان و غرض‌ورزی‌های شخصی پيش می‌بريم؛ بديهی است که در ارتباط با موضوعات مختلف تاريخی، سياسی و اجتماعی، بجای انديشيدن، تعمق و بررسی داده‌ها و اسناد و يا تحليل از شرايط و دوران، تنها موهومات و يافته‌های ذهنی تک ‌‌ـ‌تک ما انسان‌ها است که جانشين حقيقت می‌گردند.
تصوير سازی‌های ذهنی، خواه در مناسبات عادی و روزمره، و خواه در زندگی سياسی و اجتماعی، جدا از اين‌که بعضی از عناصر شکل‌دهنده آن تصاوير واقعی است يا نه، در مجموع، می‌توانند سلامت جامعه و روابط ميان انسان‌ها را در معرض آسيب‌های جدی قرار دهند. وانگهی، مهم‌تر و خطرناک‌تر، تصوير سازی‌های ذهنی در شرايط کنونی، به تناسب عمق شکافی که ميان دو نسل ايجاد گرديد؛ به نوع رابطه و مرزبندی‌هايی که حکومت با مردم برقرار ساخت؛ به فضايی که بر بستر مناسبات رانتينه شکل گرفته‌اند؛ هم‌چنان در حال بازتوليد خود است. هرچه سطح بازتوليد بالاتر و فراگيرتر باشد، به همان نسبت ساختارهای فکری در جامعه متزلزل‌تر است. ذهن ما، ذهنی‌تر و واقعيت‌گريزتر است. بی‌سبب نيست که امروز، بجای سامان‌دادن زندگی سراسر پُرتنش و اضطراب‌آميز کنونی، شاهد رواج و گسترش بی‌بندوباری، عدم مسئوليت پذيری و نفی همه‌گونه فعاليت‌های اجتماعی و مدنی، تحت توجيهات منافع شخصی و عاقبت‌انديشی در جامعه هستيم.