شـرکـت يـا تحـريـم؟ ـ ۲

شرکت يا تحريم انتخابات، يک تاکتيک است. اما هر تاکتيکی، تابع يک اصول ثابت و تقريبا غير قابل تغيير است. اصل ثابتی که هم راهنما، هم مشوق و هم محرک حضور و شرکت در انتخابات، يا برعکس، تحريم را ابزاری کارساز می بيند، چيست؟ آيا ما به فلسفه و چارچوب مديريتی را که رهبران کنونی برای خود تعيين کرده اند معترض ايم؛ يا اين اعتراض ناشی از عدم توانايی ها، نگرش ها و تمايلاتی است که نامزدها از خود بروز داده اند؛ و يا دلايل و مؤلفه های ديگری را مورد توجه قرار می دهيم؟
از سوی ديگر، اگرچه شرکت يا تحريم در همه مراحل و به منظور نشان دادن نرخ مشارکت، يک تاکتيک به حساب می آيند، ولی اين تاکتيک در ارتباط با انتخابات و رفراندوم يک معنا را نمی رسانند. مثلن، وقتی شما رفراندوم قانون اساسی را تحريم می کنيد تا نرخ مشارکت را تقليل دهيد، و رقم کاهش، اگر پائين تر از کف تعيين شده را نشان دهد، آن وقت مشروعيت قانون و نظام سياسی مبتنی بر آن است که مورد شک و ترديد قرار می گيرند. اما در انتخابات رياست جمهوری، تحريم ابزاری است عليه نامزدهای انتخاباتی و احتمالن رئيس دولت آينده. آيا مسئله اصلی تحريم کنندگان تنها برسر شکل گيری و چگونگی ترکيب دولت آينده است؟ اين جا است که موضوع آگاهی، شهروندان آگاه و رابطه آنان با مسئوليت معنی می يابد و به قول مارکس: «گُل همين جا است، همين جا است بايد رقصيد [سخن گفت]». (۱)
اما آن آگاهی مورد نظر که در چند جای اين نوشته آمده است، چيست و ما بايد ابتدا حول کدام مسائل اساسی و پايه ای، عرصه تعامل را بگشائيم و به تفاهمی تقريبن مشترک برسيم؟ از زاويه نگاه کارشناسی، مقوله توسعه و فرآيند بسيار پيچيده آن، بنيان و مضمون آگاهی را در تمامی حوزه های مختلف علمی، سياست، حقوق و فرهنگ تشکيل می دهد. در واقع توسعه، به عنوان يک مفهوم جهان ـ بشری، تکامل مادی و معنوی هر جامعه ای را شکل می دهد (۲) و رقم می زند و يک اصل ثابت و تغيير ناپذيری است که براساس آن، نه تنها سياست در عصر ما، در انطباق با پيشرفت و تحول معنی می يابد، بل که سنجش مداوم آن در مقايسه با جهان، همواره وظايف تازه ای را پيش پای شهروندان آگاهش می گذارد.
حال اگر موقعيت و وضعيت سياسی، اجتماعی و اقتصادی کشور را در مقطع انتخابات آسيب شناسی کنيم، ما اکنون در شرايطی قرار گرفته ايم که هم زمان، و هم سرعت پيشرفت تکنولوژی (۳)، برعليه ما است و نه تنها در مقايسه با کشور کره جنوبی، بل که در مقايسه با کشور ترکيه، فرسنگ ها عقب ايم. جامعه ای که با آن موقعيت طلايی ژئوپلتيکی و ژئواستراتژيکی، با منابع ثروت های بيکران و با نيروی بيشمار جوانانش، به جای آن که به عنوان نيرويی تأثيرگذار و متعادل کننده در منطقه، موقعيتی برتر و مستحکم تر نسبت به ساير همسايگان داشته باشد؛ چه شد که اکنون توان و ظرفيت افزايش ثروت ملی را از دست می دهد و هر روز، بيشتر از روز قبل، زمينه را برای فرار مغزها از کشور مهيا می سازد؟
وقتی در جامعه ای که با ساختار سياسی و ساخت اجتماعی غير قاعده مندی روبروايم، وقتی بطور مشخص شاهد ناهماهنگی ميان جايگاه ها با تخصص ها هستيم و با مسئولين مواجه ايم که معنا و مفهوم توسعه را به هيچ وجه [بدون رودربايستی] نمی فهمند، و دهها مورد ديگر که نيازی به ذکر آن ها نيست؛ شهروندان آگاه جامعه، يعنی همه بزرگان، صاحبان انديشه، ثروت و ديگر نيروهای فعال و سازمانگر، به جای درگير ساختن خود با مسائل فرعی و غير مؤثر، مجبورند تا راه حل های اساسی و کارساز ديگری را برای برون رفت از بحران کنونی ارائه دهند. مادامی که ميان نخبگان فکری و اجرايی ما، فاصله و تفکيک وجود دارد؛ مادامی که فعالان سياسی ما در اين زمينه نيانديشند که بدون وجود نخبگان فکری، قادر به انجام کارهای بنيانی نيستند؛ هيچ تحول و تغييری را نبايد انتظار داشت.
اکنون وقت آن است که نخبگان جامعه ما احساس مسئوليت کنند، يعنی همان نکته ای که در ابتدای مقاله به آن اشاره کرده ام. بايد ميان انزوای نخبگان فکری و چپ و راست زدن های فعالان سياسی، پُل ارتباطی محکم و منسجمی را برقرار ساخت. در واقع، آينده ايران، نه تابع تحريم های انتخاباتی، بل که تابع شرايطی خواهد بود که با چه سرعت و کيفيتی ميان نخبگان ايرانی، هماهنگی های لازم و ضروری بوجود خواهد آمد. آنچه که جامعه ما از آن رنج می برد، عدم وجود فرهنگ تعامل و هماهنگی و فقدان روحيه کار جمعی است. اگر اين هماهنگی وجود داشت، تنها عزم سياسی ايرانيان مقيم خارج از کشور، می توانست زمينه های دخالت نهادهای حقوقی ـ سياسی بين المللی را به امر نظارت بر انتخابی آزاد جلب کند. به آسانی می توانستند همين ايده ساده را در داخل کشور، به اجماع نظر کلی و ملی تبديل کنند. اينکه چرا به جای تلاش در رسيدن به امری مهم تر و اساسی تر، تنها در جهت اتخاذ تاکتيک تحريم، که بيشتر جنبه جنجالی ـ تبليغی دارد و نوعی شانه خالی کردن از مسئوليت است روی آورده ايم؛ نياز به بحث و بررسی مستقلی دارد اما، وقتی شهروندان عادی، خصوصن شهرستانی ها، بی توجه به خواست تحريم کنندگان، به پای صندوق های رأی می روند، تاکتيک تحريم، چه تغييراتی را در روند کنونی ايجاد خواهد کرد؟
پانوشت:
۱ ـ مارکس / هيجدهم برومر / ترجمه باقر پرهام
۲ ـ دکترمحمود سريع القلم / روشنفکران، احزاب و منافع ملی
۳ ـ همان
[بخش نخست همين يادداشت]