دومين سال هم گذشت!

ز لا‌به‌لای سطرهای اين صفحه
ـ اگرچه گاه‌گاه‌ای ناموزون؛
اما، هميشه صدايی برمی‌خاست!
مردی که دوست داشت
هم‌راه با شما،
ترانه‌های زيبای زندگی را زمزمه کند!
در چشم برهم زدنی، دومين سال نيز گذشت. کاش، فرصتی بود و سليقه‌ای! در فضايی که امواج آهنگ ملايم‌اش، شعله‌های دو شمع روشن را نوازش می‌دادند، و با زبانی شعرگونه و موزون، آن‌سان که به شود باخاطری آسوده نشانه‌های آغازين يک‌سال پيری را برتاباند و واگويی کرد! کاش می‌شد راهی برای لمس مکنونات قلبی‌ام در اين صفحه گشود، آن زمان که در خطاب به کاربران عزيز می‌گويم: پوزش‌های مرا به پذيريد! آگاه‌ام که باشکيبايی و متانت، آن‌گونه که بايسته بود با کاستی‌های من ساخته‌ايد. و سپاس‌گزارم از اين‌که در شرايط‌های مختلف و الزامی، به ياری آمديد و اين نوشتم که بگويم برمن منت گذاشتيد!
گويی همين ديروز بود و من، در اين انديشه که چه حرفی برای گفتن دارم؟ وبلاگ اگر صفحه‌ی روزنگار است، چه بسيار روزها را پيش رو خواهيم داشت، که خارج از رنگ و لعاب‌اش، گذشته‌ها را با زبانی ديگر تشبيه می‌کنند. در نتيجه، من مانده بودم در برابر پرسشی: از گذشته بنويسم؟ پاسخ روشن بود: اشکال‌اش در کجاست؟ بعضی از دوستان در ميانه‌ی راه، چنين توصيه می‌کردند: مگر گذشته چراغ راه آينده نيست؟ بر منکرش لعنت! ولی از طرف ديگر نيز آگاه‌ايم که همه توليداتی را که ديگران با چنين نيتی به بازار عرضه کرده‌اند، نتايج مطلوبی را بدنبال نداشت. و خلاصه، شايد تو نيز ـ تويی که اکنون گرم خواندن و غرق در انديشه‌ای، بر اين اصل پايبندی که: گفتن هميشه اصل است، سکوت فقط استثناء! اما من، بی‌آن‌که بخواهم در باره اين اصل شک و يا آن را رد کنم، از زندگی گذشته، تجاربی را آموختم، که هنوز هم نگفتن را به‌تر از گفتن می‌دانم.
مادامی که فضايی برای گفتن و زمينه‌ای برای گفت‌وگوی سالم نباش‌اند، گفتن‌های يک‌طرفه، بجايی کشيده می‌شوند که در فرهنگ سنتی ايرانيان، آن‌را پرده‌دری می‌گويند. عوام آن‌را پاچه‌گيری و سياست‌مداران آن‌را افشاگری می‌ناميدند. اگر صحبت ناتوانی بود، کژراهه بود و کورمال رفتن بود، ظرفيت جامعه و نخبگان ما بيش از اين نبود. آن کسی که می‌دانست، حتماً سخنی می‌گفت و راه می‌نماياند. حالا چرا امروز به پشت سر می‌نگريم، بجای گفت‌وگو و تشخيص نقاط قوت و ضعف‌های‌مان، بی‌سبب ديگران را افشا کنيم؟ وقتی اين‌گونه گفتن‌ها، در هر دوره و شرايطی جانشين گفت‌وگو می گردند، بديهی است که سرنوشت و زندگی ايرانيان، هنوز در مرحله‌ی ناگفته‌ها و مقدماتی است. هنوز در ابتدای راه‌ايم، آن‌هم در جاده‌ای که طويل است و ناهم‌وار!
از طرف ديگر، وبلاگ‌نويسی بيش‌تر به کار جوانان می‌آيد. فکر نمی‌کنم فهم اين سخن زياد هم پيچيده باشد يا بخواهيد برايش دليل و علت بتراشم. خيلی ساده، علت را در ارتباط با آينده جستجو کنيد. اگر چه آنان انرژی، تحرک، شور، اطلاعات فنی و حتی گستاخی لازم را برای چنين کاری دارا هستند؛ ولی اين عناصر، همه‌ی علت‌ها را، خصوصن علت اصلی تفاوت را ميان ما و نسل جوان نشان نمی‌دهند. ابزارهای نوشتاری، به سهم خود يک عامل سنتی مهم و تأثيرگذارند که هنوز هم نسل ما، بيشتر با کاغذ و خودنويس مأنوس است. چندتايی هم که گوش‌شان به صدای زنگ ماشين‌تحرير عادت داشت، ابتدا روی کاغذ می‌نوشتند و بعد تايپ‌اش می‌کردند. از اين مهم‌تر، با کی‌بُرد (به قول آلمانی‌ها تاستاتور) که می‌نويسی، کلمات بی‌جان‌اند، صفحات ورق نمی‌خورند و خواننده نمی‌تواند آنها را لمس کند. در حالی‌که با خودنويس، کلمه‌ی عشق را که آغاز آفرينش است، چنان ظريف، زيبا و هنرمندانه می‌نوشتيم که خواننده را گريزی نبود، مجبور می شد تن به آتش عشقی بسپارد که از درون واژه، شعله می‌کشيدند. هنگام نوشتن، تمام احساس را در کالبد بی‌جان کلمه می‌نشانديم و به آن جان می‌بخشيديم. اين‌گونه بود که بعضی‌ها «آه» را طوری می‌نوشتند که آه حسرت، هنوز هم به دلمان مانده است. و حيف که جوانی‌مان هم رفته است!
با همه‌ی اين توصيف‌ها، حالا چرا در اين دو سال، آن همه پايبندی‌ها و علايق را به يک‌باره زيرپا نهاد‌ه‌ام و سنت شکنی کرده‌ام؟ برای شکستن سنت، الزامی وجود ندارد تا حتماً معجزه‌ای رُخ دهد. زندگی هميشه و پيش از اين‌که شرايط روز را بنماياند، ابتداء معنا را برمی‌تاباند. معنايی که امروز سپهر خصوصی نمی‌شناسد که تنها تعدادی نجواگر آن باشند و مآبقی، برده‌وار در نهادهای کهنه پناه بجويند. زمانه را، از طريق نوع ارتباطی که می‌توان برقرار کرد، بايد شناخت. ايميل، چت و وبلاگ‌نويسی، به نوعی حرکت‌های اوليه‌ی يک زير و رو شدن‌اند، يک جابه‌جايی اجتماعی و به نحوی سمت‌گيری مقدماتی برای ورود به جهان‌شهروندی است. ما چه بخواهيم و چه نخواهيم، بنا به ضرورت و نياز جامعه‌مان مجبوريم در اين عرصه وارد شويم. از اين نظر، ممانعت دولت کنونی از طريق فيلترينگ، معنايی جز دامن زدن به تناقضات ناهم زمانی فرهنگ و سطح رشد و نياز جامعه، و معنايی جز تعميق شکاف و ايجاد فاصله ميان نيروهای مختلف اجتماعی را تداعی نمی‌کنند. حداقل خطر تهديدکننده اين حرکت ارتجاعی دولت آن است که بعدها، مثل دوران پهلوی، به يک مُدرن سازی ظاهری و بی‌ريشه تن در دهيم. محصول چنين جامعه‌ای، يک جمهوری اسلامی ثانوی و بزک کرده است. يک «خزعلی» يا «جنتی» شبه‌مُدرن است، که می‌کوشد تا از اين پس، امام زمان خود را در درون چاه‌های نفت جست‌وجو کند نه در چاه‌های خراسان.
اگرچه دلايل ديگری نيز بسهم خود مشوق بودند اما، به عنوان ختم‌کلام، تنها يک جمله می‌نويسم که وبلاگ‌ها [در واقع بلاگرها] در حال ترميم شکاف عميق ميان دو نسل‌اند. هرجا صحبت از سازندگی است، فکر می‌کنم تلفيق کردن دانش و تجربه نيز به نحوی ضروری و الزامی است.